Di sản làm cói vươn tầm thế giới

Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, nghề cói Kim Sơn vẫn được gìn giữ và phát triển, được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Bảo tồn, phát triển di sản hàng trăm năm tuổi

Từ vùng đất hoang qua hàng trăm năm quai đê lấn biển, người dân Kim Sơn đã tạo nên những cánh đồng cói mênh mông trên những bãi bồi. Cây cói mềm mại, óng ả, thân thương rất đỗi quen thuộc gắn liền khăng khít như một phần cuộc sống của những con người cần cù nơi vùng đất đầy nắng và gió này. Theo những người dân nơi đây, cây cói có chu kỳ sinh tr??ởng tựa cây lúa. Cói chiêm thu hoạch vào dịp tháng Năm (âm lịch), cói mùa vào dịp tháng Mười (âm lịch). Lúc hoa nở trắng trên những bãi bồi ven biển cũng là lúc người nông dân bắt đầu cắt cây cói ngoài đồng về. Quy trình trồng cói cũng giống như cây lúa: cày, xới, phơi ải, tháo nước, cấy cói, rồi làm cỏ, sục bùn, bón phân. Cói tươi thu hoạch về được chẻ nhỏ, phơi khô và đem ra chợ bán, rồi từ đó dệt thành chiếu hoa và các sản phẩm từ cói.

Để có được một sản phẩm cói mỹ nghệ đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, kỹ thuật trồng và sản xuất cói của Kim Sơn rất công phu, tỉ mỉ mang tính đặc thù riêng. Đó là cả một quy trình đòi hỏi tính chính xác ngay từ lúc trồng cói, thu hoạch cói, chọn cói, chẻ cói, phơi cói, nhuộm cói. Từ những sợi cói dài, thô ráp nhưng qua bàn tay khéo léo người dân nơi đây đã tạo ra những sản phẩm giá trị, đẹp, độc, lạ như: mũ, dép, túi sách, hộp, cốc… Nổi bật nhất trong số các sản phẩm được hoàn thành dưới đôi bàn tay của những người thợ lành nghề nơi đây phải kể đến chiếu cói. Dệt chiếu cói là một quá trình lao động sáng tạo, vất vả, đòi hỏi người thợ phải cẩn thận, chăm chút từ khâu chọn cói, phơi cói, nhuộm cói sao cho cói có màu đỏ tươi và bền màu.

Với kinh nghiệm hàng trăm năm và không ngừng sáng tạo qua thời gian, dưới bàn tay khéo léo, tinh tế của người dân Kim Sơn các sản phẩm từ cói của người dân nơi đây ngày càng phong phú đa dạng, đáp ứng được thị trường cả trong và ngoài nước. Nghề cói Kim Sơn không chỉ trở thành một trong những nghề chính góp phần phát triển kinh tế địa phương khi đã có mặt ở khắp các tỉnh thành và hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, mà còn trở thành một biểu tượng văn hóa, một di sản đặc biệt của Ninh Bình nói riêng và cả nước nói chung.

Khẳng định thương hiệu nghề làm cói trên thị trường thế giới

Trải qua hơn 2 thế kỷ tồn tại với bao thăng trầm, đến nay Nghề thủ công truyền thống nghề cói Kim Sơn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là một dấu mốc quan trọng trong việc nhận diện, phục hồi các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương, góp phần nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường trong nước và quốc tế. Qua đó, thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương ngày càng phát triển.

Việc nghề cói Kim Sơn được ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đã mang lại niềm tự hào cho cộng đồng người làm nghề cói; đồng thời tiếp thêm động lực để bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa của địa phương. Để nghề làm cói tiếp tục được giữ gìn, phát huy và vươn tầm khu vực và thế giới, thời gian qua, Ninh Bình đã có chính sách hỗ trợ hợp lý để đẩy mạnh diện tích trồng cói, giúp chủ động nguồn nguyên liệu, chế biến cói trên địa bàn. Những biện pháp thiết thực đó không chỉ góp phần hạn chế sự biến động bất thường về giá trong tình hình khủng hoảng tài chính toàn cầu mà còn góp phần thúc đẩy việc xây dựng vùng chuyên canh trồng cói nguyên liệu tập trung bền vững.

Cho đến nay, sản phẩm cói mỹ nghệ Kim Sơn đã được xuất khẩu đến hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ. Các sản phẩm cói mỹ nghệ của Kim Sơn được các thị trường, nhất là thị trường nước ngoài ưa chuộng vì là sản phẩm được làm bằng nguyên liệu thiên nhiên, thân thiện với môi trường, bền đẹp, đa dạng về kiểu dáng và màu sắc mà giá thành lại rất cạnh tranh. Chế tác cói mỹ nghệ Kim Sơn còn được biết đ???n b???i những sáng tạo kỹ thuật trong việc chống ẩm, chống mốc cho loại sản phẩm đặc thù này. Điển hình như kĩ thuật sử dụng keo polyascera phun phủ lên bề mặt sản phẩm cói, vừa giúp định hình ổn định kiểu dáng, vừa nâng cao khả năng chống mốc, ẩm cho sản phẩm, nhất là trong quá trình vận chuyển qua hàng nghìn cây số đường biển trong quá trình xuất hàng ra nước ngoài. Nhờ đó mà sản phẩm cói mĩ nghệ của Kim Sơn luôn đảm bảo chất lượng khi tới tay người tiêu dùng, góp phần rất lớn trong việc nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế./..